TOKANTE COVID-19

COVID-19

SARS-CoV-2

E vírùs di Corona (COVID-19) ta un malesa infektuoso ku ta originá for di e vírùs SARS-CoV-2. E vírùs a keda identifiká pa promé bes na Wuhan China i a sigui plama na paisnan rònd mundu.

KON E TA PLAMA

E vírùs di corona ta plama prinsipalmente via partíkulanan chikí di líkido òf airu ku ta sali for di un persona infektá su boka òf nanishi.

SÍMPTOMANAN

Mayoria persona ku ta infektá ku e vírùs ta eksperensiá símptonanan ku ta similar na un grip i problemanan respiratorio leve pa moderá.

TÈST: UNDA, KI ORA & KON

Si bo tin síntoma di COVID-19 e konseho ta pa isolá bo mes pa mínimo 5 dia i un máksimo di 10 dia. Bo por hasi un ‘zelftest’ tambe.

BAKUNA DI COVID-19

REGISTRÁ PA BAKUNÁ

E bakuna di COVID-19 ta gratuitamente disponibel pa tur residente di 12 aña bai ariba i mucha entre 6 pa 11 aña. Aktualmente nos ta bakuná i booster na Zakito, Piscaderaweg 49 riba djaluna, djamars, djaweps i djabièrnè. 

Healthy Lifestyle

Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Ut elit tellus, luctus nec ullamcorper mattis, pulvinar dapibus leo.

Mental wellbeing

Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Ut elit tellus, luctus nec ullamcorper mattis, pulvinar dapibus leo.

Physical wellbeing

Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Ut elit tellus, luctus nec ullamcorper mattis, pulvinar dapibus leo.

SALÚ PROMÉ

E pandemia di COVID-19 a hasi un impakto riba humanidat kompletu. Bida ya no ta manera nos a kustumbrá. Hendenan rondó di nos a bira hopi malu i bai atras den tempu kòrtiku. Otronan lamentablemente no t’ei mas. E impakto ekonómiko i finansiero a laga hopi hende sin trabou i sin entrada. Asina COVID-19 a trese hopi konsekuensia mas ku a kambia bidanan drástikamente.

Den un seri di video titulá ‘Salú Promé’, Ministerio di Salubridat, Medio Ambiente i Naturalesa a skohe pa pone atenshon speshal na e aspekto di salubridat den nos komunidat. Kuido di nos salú físiko, kuido di e salú mental i nutrishon ta algun di e tópikonan ku ta enfoká riba dje den e seri di Salú Promé.

PREGUNTANAN MAS FREKUENTE

SVB a stipulá su medidanan. Pa mas informashon subi e website www.svbcur.org of Facebook di SVB.

Si un hende ta sospechá ku e tin e malesa COVID-19, e tin ku keda kas den karentena preventivo i yama dòkter di kas pa bai tèst. Despues ku bai tèst mester drenta bèk den karentena preventivo te na ora ku haña resultadonan di e tèst.

Por tèst hende solamente si e síntomanan a manifestá kaba. Promé ku e síntomanan manifestá no tin sufisiente vírùs ta sirkulá den e kurpa i e tèst lo no demostrá presensia di e vírùs den e kurpa. Ademas, pa por tèst un persona mester kumpli ku e definishon di un kaso sospechoso.

Ora tosa òf nister e vírùs ta sali for di garganta, nanishi òf pulmon. E vírùs ta bai den airu den forma di gota chikitu ku no ta keda zueif den airu liber, nan ta kai. Ta si inhalá e gotanan aki òf mishi ku nan i despues pasa man na kara (wowo, nanishi òf boka) por keda infektá ku e vírùs.

Laba man mas tantu posibel ku awa i habón pa mínimo 20 sekònde, prinsipalmente ora kaba di tosa, nister òf promé ku prepará kuminda òf kome. Esaki ta un di e mihó maneranan pa prevení infekshon ku e vírùs. Si no por laba man, por usa hand sanitizer ku por lo ménos 60% di alkohòl. Bakunashon ta e mihó manera pa evitá transmishon di COVID-19 i prevení infekshon.

Periodo di inkubashon ta kuminsá konta for di ora bo kontagiá ku e vírùs te ora e síntomanan manifestá. Pa e vírùs aki e periodo di inkubashon ta kalkulá na máksimo 14 dia. Kemen si bo kontagiá awe ku e vírùs probablemente denter di 14 dia lo bo por haña un ke otro síntoma.

E malesa ta pasa di hende pa hende generalmente via tosamentu i nistermentu. Loke ta notabel ta ku mas malu e pashènt ku corona vírùs ta, mas tantu vírùs e ta plama.

Ta depende kon severo e síntomanan ku e persona haña di e malesa, kon lihé e ta rekuprá. Hendenan ku a haña síntomanan leve, ta rekuperá mayoriá biaha mas lihé (den algun dia). Serka hendenan ku a keda hospitalisá, esaki por dura mas largu (un par di siman).

Un vírùs semper mester di un kurpa humano (òf di animal) pa sobrebibí i multipliká. Pafó di e kurpa e vírùs por keda aktivo pa un tempu limitá. Den kaso di e vírùs di corona, ainda no ta konosí kuantu tempu e ta keda aktivo pafó di e kurpa. Tin biaha e por sobrebibí algun ora, tin biaha algun dia.

E chèns ku bo ta keda infektá ku e vírùs via di sèn (di papel òf moneda) ta hopi chikí. Komo e vírùs ta nobo ainda no por bisa e kantidat di tempu eksakto ku e vírùs ta keda aktivo riba opheto òf superfisie. Ademas ta ora bo mishi ku e gotanan ku vírùs i bo hiba bo man na bo kara (wowo, nanishi i boka) bo tin mas chèns pa infektá bo mes ku e vírùs.

No tin tratamentu spesífiko pa e malesa ainda. Sí por trata e síntomanan ku e malesa COVID-19 ta trese kuné; por ehèmpel por duna paracetamol pa baha keintura òf suministrá oksígeno na e pashènt ku tin rosea kòrtiku/problema pa hala rosea.

Si, personanan infektá por transmití e vírùs tantu ora nan tin síntoma komo ora nan no tin síntoma. P’esei ta importante pa identifiká tur persona infektá dor di tèst

Si, pero si bo tèst positivo pa COVID-19 despues di 14 dia ku bo a tuma bo di dos bakuna, bo chèns pa bira hopi malu i drenta hòspital ta hopi ménos.

Nò, apesar ku bo ta kompletamente bakuná, bo por kontagiá otro hende ku COVID-19 ainda. Si bo tèst positivo bo mester tuma e mesun medidanan di prekoushon ku un persona ku no a bakuná.